In deze blog ga ik je de basis uitleggen over de voedingsstoffen die een plant nodig heeft. Ik geef toe, het is een beetje saaie kost, maar als je wilt weten wat je planten nodig hebben om gezond te kunnen groeien moet je toch echt iets weten over de voedingsstoffen die ze nodig hebben.
Laat ik beginnen bij het begin. Er zijn 3 categorieën voedingsstoffen. De macronutriënten, mesonutriënten en micronutriënten. Moeilijke woorden... ik leg het even uit! Nutriënten betekent voedingsstoffen en macro, meso en micro zegt iets over hoe belangrijk de voedingsstof is voor de plant. Macro betekent "groot". De macronutriënten zijn dus van het grootste belang voor de plant en worden het meest gebruikt. Meso betekent "midden". De mesonutriënten worden wat minder gebruikt als de macronutriënten maar zijn nog steeds wel erg belangrijk. Als laatste hebben we dan nog micro wat staat voor klein. De micronutriënten zijn de voedingsstoffen waar planten maar weinig van nodig hebben. Deze 3 categorieën bevatten in totaal 17 voedingsstoffen die ik hieronder per categorie zal behandelen.
Macronutriënten
De macronutriënten zijn het belangrijkste voor de plant. Deze categorie bestaat uit 6 voedingsstoffen namelijk:
- Koolstof (C)
- Waterstof (H)
- Zuurstof (O)
- Stikstof (N)
- Fosfor (P)
- Kalium (K)
De eerste 3 voedingsstoffen daar hoef je je niet zo snel druk over te maken. Koolstof (C), waterstof (H) en zuurstof (O) haalt de plant namelijk uit de lucht in de vorm CO2 en uit water (H2O). Dus als je plant af en toe wat regenwater kan opvangen of je hem wat water geeft dan zijn de eerste 3 voedingsstoffen geregeld.
De laatste 3 voedingsstoffen zijn de voedingsstoffen die wat makkelijker opraken en waar je wat meer invloed op moet uitoefenen. Het is niet voor niets dat je op alle flesjes, pakjes en zakjes met plantenvoeding die je kan kopen vaak groot op de verpakking de letters NPK ziet staan. Dit zijn de belangrijkste voedingsstoffen en staan voor de letters voor stikstof, fosfor en kalium. Deze 3 voedingsstoffen zitten eigenlijk overal wel in de grond. Maar als jij een mooie krop sla uit je tuin haalt dan neem je de voedingsstoffen die in die krop zitten meer naar je keuken en die verdwijnen dus uit je tuin. Na iedere oogst zullen er dus voedingsstoffen uit je tuin verdwijnen en is het aan jou de taak om deze weer terug toe te voegen zodat je planten goed en gezond blijven groeien. Wij raden bijvoorbeeld aan om ieder jaar een laagje compost toe te voegen aan de tuin. Compost bevat eigenlijk alle voedingsstoffen die een plant nodig heeft. Ik leg dat proces altijd uit aan de hand van Lego. Een plant kan je zien als een bouwwerk van Lego. De plant bestaat uit allemaal losse Lego stukjes die in elkaar geklikt zijn. Wanneer je deze plant op de composthoop gooit zorgt het bodemleven ervoor dat alle Lego stukjes weer los van elkaar geklikt worden. Aan het eind van het composteringsproces houd je een grote zwarte hoop compost over die bestaat uit duizenden losse Lego stukjes. Wanneer je deze compost weer terug op je moestuinbedden legt zorg je er dus voor dat als er in het nieuwe seizoen een plant gaat groeien dat deze plant weer allemaal extra Lego stukjes tot zijn beschikking heeft om gezonder en groter verder te kunnen groeien.
Mesonutriënten
De mesonutriënten zijn wat minder belangrijk dan de macronutriënten maar nog steeds heeft de plant er best wel wat van nodig. Deze categorie bestaat uit 3 voedingsstoffen namelijk:
- Zwavel (S)
- Magnesium (Mg)
- Calcium (Ca)
Omdat deze voedingsstoffen wat minder belangrijk zijn staan ze vaak ergens achterop een pakje of zakje plantenvoeding vermeld. Maar de plant heeft ze wel degelijk nodig. De plant zal niet direct dood gaan als er een tekort is maar zal ook niet echt lekker groeien of slecht vruchten maken. Een goed voorbeeld vind je bij tomaten. Een tekort aan calcium zorgt voor neusrot bij de vruchten van de tomaat. Een handje zeewierkalk lost het calcium tekort in een paar dagen op en de neusrot is dan ook snel verholpen. Ook deze mesonutriënten zitten in een goede compost.
Micronutriënten
De micronutriënten worden ook wel sporenelementen genoemd en worden het minst gebruikt door de plant. Er zijn er best wel wat, namelijk de volgende:
- IJzer (Fe)
- Boor (B)
- Molybdeen (Mo)
- Koper (Cu)
- Mangaan (Mn)
- Nikkel (Ni)
- Zink (Zn)
- Chloor (Cl)
De micronutriënten zijn maar in hele kleine hoeveelheden nodig. Zo is op een flesje plantenvoeding dat ik hier heb staan te lezen dat er 3,5% stikstof (N) in zit en maar 0,004 koper. Stikstof is een macronutriënt en wordt door de plant veel meer verbruikt dan het micronutriënt koper. Het percentage stikstof is dan ook 875 keer zo groot als het percentage koper in dit flesje. Dat betekent natuurlijk niet dat de plant geheel zonder deze micronutriënten kan. Micronutriënten zijn vaak al in de bodem te vinden maar je kan ze makkelijk zelf toevoegen door het gebruik van bijvoorbeeld lavameel of lavagruis. Lavameel en -gruis is gesteentemeel dat vol zit met mineralen en sporenelementen. Omdat de micronutriënten maar weinig gebruikt worden door planten is het niet nodig om ieder jaar lavameel over je tuin te verspreiden. Eenmalig gebruik is voldoende om je planten jaren te voorzien van alle micronutriënten die ze nodig hebben.
We hebben nu alle 17 voedingsstoffen voorbij zien komen, en gezien hoe belangrijk ze zijn voor de plant. Gelukkig hoef je jezelf niet telkens druk te maken over al deze voedingsstoffen. Wanneer je ieder jaar een paar centimeters compost over je bedden verspreidt, zorg je ervoor dat er altijd nieuwe bouwstenen zijn voor je planten om te groeien. Mocht het nu toch gebeuren dat een plant minder goed groeit, dan kun je op dat moment gaan kijken waar het mis gaat en nog bijsturen.
Tekort en overschot
Na het hele verhaal over voedingsstoffen en bouwsteentjes kan ik me voorstellen dat je denkt, weet je wat, ik zorg ervoor dat er altijd voldoende bouwsteentjes zijn voor mijn planten en voeg ik jaarlijks 40 cm compost toe aan mijn tuin. Dan hoef ik me nooit druk te maken over voedingsstoffen. Helaas is niets minder waar. Wanneer er te veel voeding wordt toegevoegd aan een tuin, zal een groot deel ervan met het grondwater wegspoelen. Dit is slecht voor bijvoorbeeld het waterleven in sloten en voor de bodem. Ook planten worden niet blij van een overschot aan voedingsstoffen. Wortels kunnen verbranden en planten groeien ongezond. Wij mensen moeten net als planten eten; niet te weinig, anders voelen we ons slap, maar ook zeker niet onbeperkt, want dan worden we ook ziek. Dit geldt ook voor planten. Jaarlijks een beetje compost is goed, maar een overschot is slecht voor je planten en voor de omgeving.
Probleemherkenning
Iedere voedingsstof die ik hierboven heb genoemd, heeft zijn eigen functie in de plant. Wanneer er een tekort of een overschot is, kun je dat dus ook aan de plant zien. Oude gele blaadjes, paarse blaadjes, bruine vlekjes, jonge gele blaadjes: iedere voedingsstof heeft andere symptomen bij tekorten of overschotten. Maar het herkennen daarvan is lastig en vergt echt oefening. Een overschot komt minder vaak voor dan een tekort, en van een overschot weet je waarschijnlijk zelf wel dat je het veroorzaakt hebt. Heb je 40 cm compost toegevoegd aan je bodem of een volledige fles plantenvoeding, dan is het niet gek dat er een overschot is en planten minder goed groeien. Het meest voorkomende probleem is echter een tekort aan voedingsstoffen. Probeer altijd eerst te controleren of de macronutriënten het probleem zijn. Dit zijn de belangrijkste bouwstenen, worden het meest gebruikt door de plant, en een tekort komt dus ook vaker voor dan bijvoorbeeld een tekort aan micronutriënten. Onderstaande afbeelding kan je helpen om te achterhalen wat het probleem is.
